မြန်မာအက္ခရာထုပ္ပတ်

ေတာင်ပိုင်း​အိန္ဒိယ​ေကျာက်စာများ​

​ေတာင်ပိုင်း​ ​ေကျာက်စာများ​သည် ​ေရှး​ြဗဟ္မီ အ​ေရး​အသား​မှ ပံုအသွင် အဆင့်​ဆင့်​ ​ေပါ်ထွန်း​လာြပီး​သကာလ ခြတပ နှင့်​ အန္ဓရဝံသီမင်း​များ​ လက်ထက်သံုး​ အက္ခရာများ​ ြဖစ်ပွား​ြကြပန်၏။ ထို​ေနာက် များ​မြကာမီ ဒက္ခိဏကုန်း​ြပင်ြမင့်​ရှိ နာဆိက ၊ ကာရလီ အစရှိ​ေသာ ဂူများ​အတွင်း​၌ ​ေရး​သား​ကုန်​ေသာ ​ေကျာက်စာများ​ ြဖစ်ြကြပန်၏။ ယင်း​​ေကျာက်စာ များ​သည် ​ေအာက်ပါအတိုင်း​ြဖစ်၏။

(၁) ပစ္ဆိမိ (အ​ေနာက်ပိုင်း​ ​ေကျာက်စာ) - ဤ အ​ေရး​အသား​ကို အသံုး​ြပုခဲ့​​ေသာ ကာဋ္ဌိအာဝါဍ ၊ ဂုဇရာတ် ၊ နာဆိက ၊ ခါန်​ေဒသျှနှင့်​ ဆတာရာ ခရိုင်များ​ ၊ ဟိုက်ဒရာဗာဒ် ​ေစာ်ဘွား​မင်း​ပိုင်နယ်ရှိ အချို့​​ေဒသပိုင်း​များ​ ၊ ကုန်ကန်နှင့်​ အချို့​ အချို့​​ေသာ မိုက်ဆိုနယ်များ​တွင် ခရစ် ငါး​ရာစုနှစ်ခန့်​မှစ၍ ကိုး​ရာစုနှစ်ခန့်​အထိ ​ေတွ့​ရှိ၇၏။ ခရစ် ငါး​ရာစုနှစ်ခန့်​တွင် ရာဇပူတာနာ နှင့်​ အိန္ဒိယအလယ်ပိုင်း​၌ အချို့​အချို့​​ေသာ ​ေဒသများ​တွင် ယင်း​အ​ေရး​အသား​များ​ကို ​ေတွ့​ရ​ေသး​၏။ ထို​ေနာက် ​ေြမာက်ပိုင်း​ အ​ေရး​အသား​များ​၏ ​ေလာင်း​ရိပ်ကိုလည်း​ အ​ေတာ်အတန် မိ​ေလ၏။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အ​ေနာက်ပိုင်း​ ​ေဒသများ​၌ ပိုမိုအသံုး​ြပုသည်ကို အ​ေြကာင်း​ြပု၍ ပစ္ဆိမီ အက္ခရာ ဟု အမည်​ေပး​ဟန်တူ၏။

(၂) မဇ္ဈိမတိုင်း​ (မဓျြပ​ေဒသျှီ) ဤအ​ေရး​အသား​ကို အိန္ဒိယအလယ်ပိုင်း​ ြပည်နယ်များ​ ၊ ဟိုက်ဒရာဗာဒ်နယ် ​ေြမာက်ပိုင်း​နှင့်​ ဗုန်​ေဒလခန္ဒရှိ အချို့​​ေဒသများ​တွင် ခရစ်ငါး​ရာစုနှစ်မှစ၍ ရှစ်ရာစုနှစ် ​ေနာက်ပိုင်း​တိုင်​ေအာင် ​ေတွ့​ြကရ၏။ ဤအ​ေရး​အသား​များ​၏ အက္ခရာတို့​ ထိပ်ပိုင်း​တွင် ​ေသတ္တာများ​ ပံသဏ္ဌာန်ရှိ​ေလရာ များ​​ေသာအား​ြဖင့်​ ​ေလး​​ေထာင့်​​ေသတ္တာများ​ပံုမှာ ဟာလာဟင်း​လင်း​ြဖစ်၍ အချို့​အက္ခရာများ​၌ ရံခါရံခါ မင်သည်း​၍ ကင်း​ပိတ်ြဖစ်​ေနသည်ကို ​ေတွ့​ရ၏။ အက္ခရာတို့​၏ ပံုသဏ္ဌာန်မှာ အနား​​ေထာင့်​စွန်း​များ​သည် များ​​ေသာအား​ြဖင့်​ ညီမျှလျက် ရှိ​ေနရကား​ ​ေထာင်လိုက်ြဖစ်​ေစ၊ ြပား​လိုက်ြဖစ်​ေစ ထွင်း​ရ​ေရး​ရ လွယ်၏။ အက္ခရာအဝိုင်း​ (စာလံုး​) မ​ေရး​ြက​ေချ။ ဤအ​ေရး​အသား​သည် တခါတရံ ဗံုဗိုင်နယ် ​ေတာင်ပိုင်း​ခပ်ကျကျ အရပ်များ​ ၊ မိုက်ဆိုနယ်အြပင် အိန္ဒိယ နှင့်​ အလှမ်း​​ေဝး​ကွာ​ေသာ အ​ေရှ့​ပိုင်း​တိုင်း​နိုင်ငံများ​အထိ ြပန့်​ပွား​ဟန်တူ၏။ ဤအ​ေရး​အသား​ကို အထူး​အား​ြဖင့်​ ​ေြကး​ြပား​များ​တွင် ​ေရး​သား​ထား​၍ ​ေကျာက်ထက်အက္ခရာ တင်သည်က နည်း​ပါး​​ေလသည်။

(၃) ​ေတလုဂု - ကနဍီ ယင်း​အ​ေရး​အသား​သည် ဗံုဗိုင်နယ်​ေတာင်ပိုင်း​ ​ေဒသများ​ြဖစ်​ေသာ ဒက္ခိဏ ကုန်း​ြပင်ြမင့်​ရှိ ဒက္ခိဏဘာရတ ၊ ဒက္ခိဏီမရာဌာြပ​ေဒသျှ ဟု​ေခါ်​ေဝါ်​ေသာ ​ေသျှာလာပုရ ၊ ဗီဇာပုရ ၊ ​ေဗလ ဂါမ ၊ ခါရဝါဍ နှင့်​ ကာရဝါဍ ခရိုင်များ​ ၊ ဟိုက်ဒရာဗာဒ် မင်း​များ​ စိုး​ပိုင်​ေသာ ​ေတာင်ပိုင်း​​ေဒသများ​ ၊ မိုက်ဆိုနယ် ၊ မြဒာသ် (မဒရပ်) နယ် အ​ေရှ့​​ေြမာက်ပိုင်း​ရှိ ဝိဇဂါပဋ္ဋမ် ၊ ကာဒါ၀ရီ ၊ ကရိသျှဏာကရနူလ ၊ ဗီလာရီ ၊ အနန္တပုရ ၊ ကဒ္ဒပ္ပါ နှင့်​ ​ေနလ္လိုင်ရ ခရိုင်များ​တွင် ​ေတွ့​ရ၏။

ဤအ​ေရး​အသား​ကို ခရစ် ငါး​ရာစုနှစ်မှ တဆဲ့​​ေလး​ရာစုနှစ် တိုင်​ေအာင် ပံုသဏ္ဌာန် တစတစ ​ေြပာင်း​​ေရွ့​ြပီး​သကာလ ယခု​ေခတ်သံုး​ ​ေတလုဂု - ကနဍီ အ​ေရး​အသား​များ​အြဖစ် ​ေြပာင်း​လဲလာရ​ေချသည်။ သို့​ြဖစ်​ေသာ​ေြကာင့်​ ဤအ​ေရး​အသား​ကို ​ေတလုဂု - ကနဍီ ဟု အ​ေမည် ​ေပး​ထား​ြကသည်။ ယင်း​ ​ေတလုဂု - ကနဍီ ​ေခါ် ​ေရှး​အ​ေရး​အသား​များ​ကို အ​ေသး​စိတ် ခွဲထုတ်​ေသာ် အုပ်ချုပ်စိုး​မိုး​​ေသာ မင်း​များ​ကို အစွဲြပု၍ ​ေခါ်​ေသာ ပလ္လဝ ၊ ကဒံဗ ၊ အ​ေနာက်ပိုင်း​ စာလုကျ ၊ အ​ေရှ့​ပိုင်း​ စာလုကျ ၊ ရာဋ္ဌကူဋ ၊ ဂဂင်္ါဝံသိ ၊ ကာကတိ အ​ေရး​အသား​များ​ အစရှိသည်တို့​ ြဖစ်ြကသည်။

ြမန်မာနိုင်ငံတွင် ပျူစာကို ​ေလ့​လာဆည်း​ပူး​လိုသူတိုင်း​ပင် ယင်း​ အ​ေရး​အသား​များ​ကို အထူး​သင်ြကား​ရန် လိုအပ်လှသည်။ အဘယ်​ေြကာင့်​ဆို​ေသာ် ​ေကျာက်စာပည​ေကျာ်များ​၏ ယူဆချက်အတိုင်း​ဆိုလျှင် သိရီ ​ေခတ္တရာ ြမို့​​ေဟာင်း​ (​ေမှာ်ဇာနှင့်​ ြပည်ြမို့​အြကား​ရှိ ြမို့​​ေဟာင်း​​ေနရာ)၌ ခရစ် ၁၈၉၇ ခုနှစ်တွင် တူး​​ေဖာ်ရရှိ​ေသာ ခင်ဘ​ေရွှ​ေပ အချပ် ၂၀ နှင့်​ ခရစ် ၁၈၈၆ - ၈၇ ခုနှစ်တွင် ပုဂံြမို့​ ြမင်း​ကပါတွင် ​ေတွ့​ရှိတူး​ယူရ​ေသာ ြမ​ေစတီ ​ေကျာက်စာ​ေလး​မျိုး​အနက် တမျိုး​ကို ပျူစာဟု ယူဆြကသည့်​အြပင် ကဒံဗ ​ေရှး​အ​ေရး​အသား​နှင့်​ အတူဆံုး​ဟု ယခု အချိန်အထိ ဆံုး​ြဖတ်ထား​ြကသည်။ ြမန်မာအက္ခရာ​ေဟာင်း​ (​ေကျာက်စာ)နှင့်​ ယင်း​ ​ေတလုဂု - ကနဍီ အက္ခရာ​ေဟာင်း​များ​ မည်ကဲ့​သို့​ ဆက်သွယ်ဟန်တူ​ေြကာင်း​ ယူဆပံုကိုလည်း​ အကျယ်​ေရး​သား​ ​ေဖာ်ြပမည်ြဖစ်သည်။ ​ေတဂုလု - ကနဍီ ​ေကျာက်စာ ၊ ​ေရွှ ​ေပချပ် ၊ ​ေြကး​ ​ေပချပ် ၊ ​ေရှး​​ေပစာ အစရှိသည်တို့​ကို အကျယ်ဆည်း​ပူး​လိုက အိန္ဒိယ ​ေကျာက်စာများ​ ၊ ကန္နဋီက ​ေကျာက်စာနှင့်​ အိန္ဒိယ ​ေရှး​ြဖစ်အတ္ထုပ္ပတ္တိ စာများ​ကို ​ေလ့​လာဖတ်သား​ရန် အလွန်အ​ေရး​ြကီး​​ေလသည်။

(၄) ြဂန္တလိပိ - ဤအ​ေရး​အသား​ကို မဒရပ်နယ် ​ေြမာက်ပိုင်း​နှင့်​ ​ေတာင်ပိုင်း​ ၊ အရကဋ် ၊ သ​ေလာမြတိစိနာပလိ ၊ မဒူရာနှင့်​ တိ​ေန္န​ေဝလ္လိ ခရိုင်များ​တွင် ​ေတွ့​ရသည်။ အိန္ဒိယ ​ေတာင်ပိုင်း​၏ အ​ေရှ့​ဖက်ရှိ ကဥ္စိပုရြမို့​​ေတာ်ကို စိုး​ပိုင်​ေသာ ပလ္လဝါ မင်း​များ​သည် ြဂန္ထအက္ခရာကို အများ​အြပား​ အသံုး​ြပုြက၏။ ခရစ်ခုနစ် ရာစုနှစ်မှ ၁၅ ရာစုနှစ်တိုင်​ေအာင် ​ေရှး​အ​ေရး​အသား​၏ အသွင်အြပင်သည် အဆင့်​ဆင့်​​ေြပာင်း​လဲ၍ လာရာ ယခုအ​ေရး​အသား​ အ​ေြခအ​ေနသို့​ ​ေရာက်​ေချသည်။ ယခုလက်ရှိ မာလာယာလမ်နှင့်​ တုဠု အ​ေရး​အသား​တို့​သည် ြဂန္ထလိပိမှ ​ေပါက်ဖွား​လာြက၏။ မဒရပ်နယ်ရှိ တာမိဠ အ​ေရး​အသား​၌ အက္ခရာ မစံုလင်သြဖင့်​ သသင်္ြကိုက်ဘာသာကို မ​ေရး​နိုင်ြက​ေချ။

သသင်္ြကိုက်ကျမ်း​ဂန်များ​ကို ြပုစု​ေရး​သား​ရာတွင် ဤြဂန္ထ အ​ေရး​အသား​ြဖင့်​ ကျမ်း​ြပု​ေလ့​ ရှိြကသြဖင့်​ သသင်္ြကိုက် ြဂန္ထလိပိ (ဝါ) သသင်္ြကိုက် ကျမ်း​ဂန် အ​ေရး​အသား​ဟု အမည်ရသည်။ သသင်္ြကိုက်ြဂန္ထကို အတိုချံုး​၍ ြဂန္ထဟု အဖျား​ဆွတ်ြပီး​ ​ေခါ်ြက​ေလသည်။ ြဂန္ထ၏ အဓိပ္ပါယ်သည် ပါဠိလို ဂန္ထ (ကျမ်း​ဂန်) ပင်ြဖစ်သည်။ ကျမ်း​ဂန်​ေရး​ရန် စာဟု ဆိုလိုရင်း​ြဖစ်သည်။

(၅) ကလိဂင်္ လိပိ - ဤအ​ေရး​အသား​ကို မဒရပ်နယ်ရှိ စီကာ​ေကာလ နှင့်​ ဂံဇာမ်နယ် နှစ်နယ်ြကား​အရပ်ရှိ ဂဂင်္ါဝံသီ မင်း​များ​လက်ထက်​ေတာ်တွင် အလှူ​ေပး​လွှာများ​ ​ေရး​သား​ရာ၌ ခရစ်ခုနှစ် ရာစုနှစ်မှ ၁၁ ရာစုနှစ်ကိုပင် အနည်း​ငယ်​ေကျာ်လွန်၍ ​ေရး​သား​ြကသည်ကို ​ေတွ့​ရ၏။ ဤအ​ေရး​အသား​ကို ဂဂင်္ါဝံသီမင်း​ဆက် ​ေဒဝိြန္ဒဝမ္မန် မင်း​က ဂါန်​ေဂယသံဝတ် နှစ် ၈၇ ခု၌ ​ေရှး​အကျဆံုး​ အလှူ​ေပး​လွှာတွင် ​ေရး​သား​ထား​သည်ကို ​ေတွ့​ရ၏။ ဤအ​ေရး​အသား​တွင် မဓျြပ​ေဒသျှီ အ​ေရး​အသား​နှင့်​ ​ေရာြပွမ်း​​ေနသည်ကို ​ေတွ့​ရသည်။ အက္ခရာများ​ကို ဦး​​ေခါင်း​တွင် ​ေသတ္တာသဏ္ဌာန်၏ အတွင်း​မှာ လံုး​ဝြပည့်​နှက်လျက် ​ေလး​​ေထာင့်​ရှည်လျား​လျား​ ​ေတွ့​ရသည်။ များ​​ေသာအား​ြဖင့်​ အက္ခရာများ​၏ ​ေထာင့်​များ​သည် ညီညွတ်၏။ သို့​ရာတွင် ​ေနှာင်း​အခါ ​ေြကး​​ေပလွှာများ​ ​ေရး​ြကရာတွင် အက္ခရာများ​၏ ​ေထာင့်​များ​ကို ဝိုင်း​ဝိုင်း​​ေရး​ြပီး​လျှင် ယင်း​အက္ခရာများ​ထဲ၌ နာဂရီ ၊ ​ေတလုဂု - ကနဍီ ၊ ြဂန္ထလိပိ များ​နှင့်​ ​ေရာြပွမ်း​၍ ​ေရး​ြက၏။

​ေတလုဂု - ကနဍီ အ​ေရး​အသား​ ဟုဆိုအပ်​ေသာ ပလ္လ၀ ၊ ကဒံပနှင့်​ စာလုကျလိပိများ​ကို ​ေလ့​လာဆည်း​ပူး​ထား​​ေသာ သူများ​အတွက် ကလိဂင်္ လိပိကို တနာရီ အတွင်း​မှာပင် ဖတ်နိုင်​ေပမည်။ အဘယ်​ေြကာင့်​ဆို​ေသာ် ခရစ် ငါး​ရာစုနှစ်မှ ခုနစ် ရာစုနှစ်အတွင်း​ ​ေရး​သား​ထား​​ေသာ ​ေကလုဂု - ကနဍီ အ​ေရး​အသား​များ​သည် ကလိဂင်္ အ​ေရး​အသား​နှင့်​ အလွန်ပင် တူသည်ကို ​ေတွ့​ရ​ေသာ​ေြကာင့်​ ြဖစ်​ေပသည်။ ဤစာ​ေရး​သူ၏ ယူဆချက်အတိုင်း​ဆိုလျှင် ​ေရှး​​ေရး​ ပျူ - မွန် - ြမန်မာ ​ေကျာက်စာများ​တွင် ကလိဂင်္အက္ခရာများ​ပင် အနည်း​ငယ် ​ေရာ​ေနသည်ဟု ထင်ရ​ေပသည်။

(၆) တာမိဠ လိပိ - ယင်း​ အ​ေရး​အသား​သည် မဒရပ်နယ်၌ ​ေရှး​​ေဟာင်း​ ြဂန္ထ အ​ေရး​အသား​များ​ ​ေခတ်စား​သည့်​ ​ေဒသများ​ ြဖစ်​ေသာ အ​ေနာက်ဖက် ပင်လယ်ကမ်း​​ေြခရှိ မလာဗာရနယ်တွင် တာမိဠ ဘာသာစကား​ အတွက် အသံုး​ြပု​ေသာ အ​ေရး​အသား​ဟု ယူဆြကသည်။ ယင်း​အ​ေရး​အသား​သည် ခရစ်ခုနစ်ရာစုနှစ်က စ၍ ​ေပါ်လာသည် ဟု မှန်း​ဆြကသည်။ ဤအ​ေရး​အသား​သည် များ​​ေသာအား​ြဖင့်​ ြဂန္ထလိပိ၏ အက္ခရာများ​နှင့်​​ေရာ​ေထွး​လျက် ရှိ၏။ သို့​ရာတွင် က နှင့်​ ရ​ေကာက် အစရှိ​ေသာ အချို့​အက္ခရာများ​သည် ​ေြမာက်ပိုင်း​ ြဗာဟ္မီ အ​ေရး​အသား​နှင့်​ မြပား​မြခား​ ရှိ​ေချ၏။ ဤအ​ေရး​အသား​၏ ပံုသဏ္ဌာန်သည် တြဖည်း​ြဖည်း​ ​ေြပာင်း​လာြပီး​လျှင် ယခု​ေခတ် ​ေရး​သား​​ေသာ တာမိဠ လိပိ အသွင်သို့​ ြဖစ်​ေပါ်လာ​ေချသည်ဟု ယူဆသည် အ​ေလျာက် တာမိဠ အမည်​ေပး​ထား​၏။

ဝ​ေဋ္ဋ ဠုတ္တုလိပိ ၊ ဤအ​ေရး​အသား​သည် တာမိဠ လိပိ၏ တစိတ်တ​ေဒသ ြဖစ်သည့်​အြပင် အ​ေသာ့​ ​ေရး​ထား​​ေသာ (လက်​ေရး​​ေသာ့​) တာမိဠ ဟုပင် ဆိုနိုင်​ေချသည်။ ဤအ​ေရး​အသား​ကို မဒရပ်နယ် အ​ေနာက်ဖက် ပင်ယလကမ်း​​ေြခနှင့်​ ​ေတာင်ပိုင်း​စွန်း​ရှိ ​ေဒသများ​တွင် ခရစ် ခုနစ်ရာနှစ်မှ ၁၄ ရာစုနှစ်တိုင်​ေအာင် စာ​ေပများ​နှင့်​ အလှူ​ေပလွှာများ​၌ ​ေရး​သား​ထား​​ေြကာင်း​ ​ေတွ့​ရ၏။ သို့​ရာတွင် ၁၄ ရာစုနှစ် ​ေနာက်များ​မြကာမီပင် ဤအ​ေရး​အသား​သည် တိမ်​ေကာ၍ သွား​​ေလ၏။